روشی نوین مبتنی بر آنتروپی تراکمی موزون برای بررسی الگوی پراکنش رشد شهری تبریز در GIS

اسپرال شهری یا پراکندگی کنترل نشده­ی مناطق ساخته شده، مسائل زیادی را از جنبه های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی به شهرهای با رشد زیاد تحمیل می­کند. از سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی برای اندازه گیری اسپرال شهری و استخراج اطلاعات وابسته به رشد مناطق شهری و تغییرات زمانی و مکانی آن و استفاده می­شود. آنتروپی شانون به طور سنتی در مباحث اندازه گیری عدم قطعیت و توسعه شهری استفاده شده است. یک نقص مهم در اندازه اطلاع شانون و سایر اندازه‌های آنتروپی این است که مجموعه مقادیر تکیه­گاه متغیرهای تصادفی در محاسبه مقدار اطلاع در نظر گرفته نمی‌شود. در این مقاله اندازه‌ای وابسته به مکان براساس تابع توزیع تجمعی برای اندازه‌گیری تراکم در توسعه شهری ارائه کرده و آن را آنتروپی تراکمی موزون می‌نامیم که تعمیم یافته اندازه اطلاع شانون و سایر اندازه‌های عدم قطعیت می‌باشند. در این اندازه جدید مقادیر تکیه­گاه و تابع توزیع متغیر تصادفی به صورت همزمان نقش دارند. از آنتروپی شانون و آنتروپی تراکمی موزون به منظور بررسی میزان اسپرال شهری و ایجاد نقشه پراکندگی اسپرال شهر تبریز در سالهای 1372 و 1392 استفاده گردید. نتایج این مطالعه نشان داد که آنتروپی تراکمی موزون نسبت به آنتروپی شانون، شاخص مناسبتری در شناسایی و پایش پراکندگی یا تمرکز مناطق ساخته شده­ی شهری است. در حقیقت آنتروپی شانون نتوانسته است تفاوت بین ناحیه ها را مشخص نماید در حالیکه با استفاده از آنتروپی تراکمی موزون نواحی فشرده شهری از نواحی غیر فشرده به صورت شفافتری مشخص شده است، همچنین نقشه الگوی پراکنش اسپرال شهری در تبریز نشان دهنده رشد نامتوازن می­باشد و در راستای محورهای ارتباطی تهران – تبریز، تبریز به مراغه و مرند بیشترین پراکندگی و رشد شهری اتفاق افتاده است و نیاز به مدیریت شهری برای دست یافتن به توسعه پایدار دارد.